OPINIE: Eerlijke verdeling geld en goed?

Auteur: door Raf Daenen en Willem Vermeulen | woensdag 31 oktober 2012 | 02:39 |
 

De extreem hoge beloning van onder meer profvoetballers is slecht voor de maatschappelijke verhoudingen.

De maatschappelijke verhoudingen komen door graaiende zelfverrijking in gevaar. Het is tijd voor bezinning op de fundamenten van het economisch systeem.

Waarom heeft de een veel meer salaris of bezittingen dan de ander? Waarom verdient een profvoetballer veel meer dan een topkaatser, de directeur van een woningbouwvereniging acht keer zoveel als zijn secretaresse? Voor liberalen is de verdeling van bezit en macht de vanzelfsprekende resultante van vraag en aanbod.
Als er grote behoefte is aan schaarse goederen zoals olie, gaat de prijs omhoog. Als een goede directeur dringend nodig is, moet daarvoor fors worden betaald. Verschillen zijn er nu eenmaal. Zelfs als we opnieuw zouden beginnen met voor iedereen evenveel bezit zouden snel grote verschillen ontstaan. De ene mens heeft nu eenmaal meer talenten, werklust en behoeften dan de ander. Juist marktwerking geeft de prikkel om zich meer in te spannen. Overheidsingrijpen is uit den boze. Mensen die niet mee kunnen of willen doen, zijn losers. Armoede is hun verdiende loon.

Maar ook liberalen staan geen producten toe die anderen te gronde richten (vergif, drugs, etc.) of de natuur vernietigen. Zo vrij mag de vrije markt niet zijn. Want mensen kunnen liegen, anderen uitbuiten of uitschakelen. Het spel van vraag en aanbod is geen objectief mechanisme, geen natuurwet zonder morele dimensie. Zo zijn er bedrijven die het aanbod van goederen of diensten kunstmatig beperken om de prijs te verhogen. Behoeften worden gemanipuleerd. Neo-liberalen hanteren een kader van normen en waarden zoals verantwoordelijkheid, respect en zelfredzaamheid, maar dit kader kent weinig invulling. Een degelijke borging van normen en waarden is te vinden bij christelijke en sociaaldemocratische stromingen.

Er is een christelijke stroming die het verschil in inkomen en bezit rechtvaardigt op basis van voorbestemming door een hogere macht. Degenen die in dit ondermaanse moeten lijden, worden in het hiernamaals beloond. In een andere christelijke traditie worden deugden als soberheid en zorg voor elkaar benadrukt. De mens heeft de morele plicht om goede werken te verrichten en zich niet te laten leiden door egoïstische motieven. Ieder mens zal na zijn dood rekenschap moeten geven van wat hij heeft gedaan of nagelaten. Deze christelijke traditie benadrukt de persoonlijke morele dimensie die volgens de christenen bij het liberalisme ontbreekt en bij het socialisme teveel aan een bovenpersoonlijke macht, de staat, is overgedragen.

De sociaaldemocratie is een reactie op de uitwassen van de industriële revolutie. Marx beschreef hoe productiemiddelen door de bezittende klasse worden beheerd en arbeiders net genoeg loon krijgen om hun arbeid voort te zetten. Socialisten hebben deze ontwikkeling bestreden met het argument dat arbeid waarde toevoegt aan de natuurlijke middelen. Het is niet fair dat een beperkte groep over deze natuurlijke middelen beschikt. De staat moet het beheer van natuurlijke bronnen in goed rentmeesterschap op zich nemen. Iedereen die waarde toevoegt krijgt een eerlijke beloning. Ook in dit model kunnen verschillen in inkomen ontstaan.

De moraal: hoe groot mogen de verschillen zijn? Het is arrogant om te menen dat iemand zoveel bijdraagt aan de samenleving dat hij tien keer zo veel mag verdienen en bezitten als een ander. Wie dit wel meent, geeft het verkeerde voorbeeld en ontregelt het sociale systeem van bijdragen naar vermogen. Mensen die echt bijdragen aan de samenleving zijn niet zo hebzuchtig. Maximaal vier keer modaal lijkt redelijk. Degenen die dan dreigen naar het buitenland te vertrekken, kunnen we misschien maar beter missen.
De auteurs zijn Raf Daenen en Willem Vermeulen, schrijvers van het boek 'Perspectief op een maatschappij in crisis, samen leren, samen werken en samen leven'.