Meegaan in de vaart der volkeren of het maken van waardevolle keuzes?
Het boek ‘Perspectief op een maatschappij in crisis’ van Raf Daenen en Willem Vermeulen richt zich op studenten en professionals in sociaal-agogische en pedagogische beroepen en op politici en beleidsmakers die ‘voorleven’ als speerpunt betogen. Het boek is rijkelijk opgeluisterd met praktijkvoorbeelden, waaronder negen interviews met mensen die zich inzetten voor een leefbare omgeving. Leuk is dat een viertal interviews in deze gemeente werd afgenomen. Stichting Buurtzorg, Beerse Boys, kleine kernenpromotors Martien Mattheeuwse en Corné Lathouwers en Stichting Kubes vertelden over hun motivatie. Daenen en Vermeulen stonden soms versteld van het ‘nederig, dienstbaar leiderschap’, dat zij in hun eigen boek vastlegden.
‘Je hebt een keuze: willen we een waardevolle of een impulsieve samenleving? Wordt het een borstvergroting of een goede ontmoeting waarin men elkaar accepteert?’, stelt Raf Daenen, mede-auteur van ‘Perspectief op een maatschappij in crisis.’ Een stelling die exemplarisch in het verhaal van de schrijvers zal blijken. De twee schreven al vaker samen, dit is het eerste boekje dat een lans breekt voor kleinschalige, dienstbare initiatieven in een maatschappij die niet alleen op financieel vlak in crisis verkeert, volgens de schrijvers. Het initiatief kwam van Daenen. ‘Als voormalig wethouder werd ik geconfronteerd met verschillende ontwikkelingen in de samenleving, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning was er daar één van. Ik wilde mijn ervaringen en inzichten overdraagbaar maken’, aldus de docent Maatschappelijke Ontwikkeling aan het Fontys. ‘Daarnaast ben ik ook een gruwelijke idealist natuurlijk!’, lacht hij. Ook Vermeulen komt uit het onderwijs. ‘Met schrijven als tweede passie’, verduidelijkt de Tilburger. ‘Mijn ervaring uit het onderwijs is onder meer dat kinderen uit lagere sociale milieus vaak de miskende talenten blijken.’ Na een gezamenlijk geschreven inleiding bleek uitgever Boom/Lemma direct enthousiast en bood de mogelijkheid er een boek van te maken. Daenen: ‘Onze werkwijze was doorgaans zo dat ik iets verzon en dat we dan op woensdag samen kwamen om erover te debatteren.’ Vermeulen glimlacht: ‘Raf had de meeste ideeën. Mijn taak was het dan systematiek erin aan te brengen.’ Het boek bevat een stuk theoretische verhandeling over hoe onze maatschappij op macro- én microniveau met problemen kampt, terwijl er aan de andere kant steeds nieuwe initiatieven opduiken, die de leefbaarheid ondersteunen. Daarvan vindt men in het boek een aantal uitgewerkte voorbeelden, in interviewvorm, van de VoorleesExpress tot Werken in Kenia. In deze gemeente werden voetbalvereniging Beerse Boys, Stichting Buurtzorg, de leefbaarheid van kleine kernen Spoordonk en Oostelbeers en evenementenondersteuner Stichting Kubes onder de loep genomen. Daenen bekent: ‘Ik was bij de interviews vaak verrast hoe men op een nederige, dienende wijze een voortrekkersrol vervulde. Velen bleken echt maatschappelijke vrijwilligheid als norm te hanteren!’
Crisis
Een gezonde samenleving in stand houden, waarin we voor elkaar zorgen blijkt toch vaak moeilijker dan gedacht. Vermeulen: ‘De maatschappij verkeert in crisis. Natuurlijk ook economisch, maar daaraan ligt een andere crisis ten grondslag, is mijn overtuiging. Bijvoorbeeld door de schaalvergroting in de zorg of “vermarkting” van het onderwijs wordt het systeem bureaucratischer. Daardoor voelen mensen zich minder betrokken. Bij Buurtzorg zie je bijvoorbeeld dat je toch prima en concurrerende zorg kan leveren met minder overhead, maar wel met slim organiseren. De structuur onder de initiatieven moet wel goed zijn natuurlijk. Een gemeente of een coöperatieve bank als Rabo willen best ondersteunen, maar zijn terecht beducht voor de vraag: “Wat als jullie je terug trekken? Dan zijn wij verantwoordelijk, terwijl we alleen een geldelijke ondersteuning bieden.” Gelukkig wordt er steeds beter georganiseerd, vaak met medewerking van een groot deel van een gemeenschap. Zie de verhalen in ons boek! Toch is het wel belangrijk te blijven subsidiëren. In tijd van crisis is men geneigd daar als eerste op te bezuinigen, maar bijvoorbeeld een ouderenbond kan met relatief weinig ondersteuning behoorlijk zelfstandig draaien. Als je de ondersteuning schrapt, waar blijven de ouderen dan? De kans is groot dat het de overheid uiteindelijk meer geld kost. “Pennywise, poundfoolish” heet dat dan. Dankzij een provinciaal stimuleringsfonds kon Beerse Boys het G-Voetbal opzetten. Dat draait nu fantastisch dankzij vrijwilligers en vervult zelfs een regionale functie!’
‘De crisis zit hem ook in onze individualiteit’, constateert Daenen. ‘Ik denk dat we slachtoffer zijn van de egocentrische emancipatie. Eerst hebben we als sociaal bewogen mensen ingezet op de bevrijding van het individu. Dat is vervolgens doorgeslagen. Neem een blad als Opzij, dat vroeger de ontmoeting tussen vrouwen voorstond, maar nu een liberaal egocentrisme promoot. Dat bevordert niet de acceptatie van elkaar.’ Vermeulen vult aan: ‘Mensen zoeken toch zingeving, verder dan rijkdom of consumeren. Maar wel in eigenheid, niet meer in de opgelegde dogma’s van vroeger. Maar wat we nu zien is, we willen mooi, rijk en gelukkig zijn, liefst voor altijd en door anderen geregeld. Het probleem is dat in onze huidige sociale structuur vaak degene die het hardst roep, het meeste krijgt.’ Daenen weer: ‘Ons ‘perspectief’ is eigenlijk een vingerwijzing. Aan burgers is het soms moeilijk uit te leggen, waarom de één anders behandeld wordt dan de ander, maar toch moet je het als bestuurder uitleggen. In die zin zitten er wel wat kritische noten in ons boek. Eén van de boodschappen is ook: néém je verantwoordelijkheid. Niet alles valt met wetten te regelen. En: kiezen we voor ons zelf of voor een ander? Voor een waardevolle of voor een impulsieve samenleving? Mijn opvatting is nog steeds dat je door te geven rijker wordt.’ Vermeulen weer: ‘Dat lees je ook terug in de interviews. Mensen putten kracht uit hun dienstbaarheid. Vaak komen zulke initiatieven juist voort uit de crisis. Het heeft als positief bijeffect dat we de bakens durven verzetten, in beweging willen komen.’ Het boek ‘Perspectief op een maatschappij in crisis’ is begin dit jaar uitgekomen en te bestellen via bol.com of via www.boomlemma.nl .
Door: Rens van Ginneken Weekjournaal
Geen opmerkingen:
Een reactie posten