De wereldburger bestaat niet : het juiste boek op het verkeerde moment

Het CDA likt zijn wonden na de verkiezingsnederlaag bij de Provinciale Staten, terwijl de PvdA goed weg lijkt te komen. Omdat de schade beperkt is gebleven, heerst binnen de PvdA enige onterechte tevredenheid. Maar er is er wel degelijk reden tot zorg. René Cuperus maakt in zijn boek "de wereldburger bestaat niet", een perfecte analyse van de problematiek van de PvdA. De pakkende subtitel: "Waarom de opstand der elites de samenleving ondermijnt", geeft de kern van het boek ondubbelzinnig weer.

Er is onrust in het maatschappelijk middenveld. Globalisering en het integratievraagstuk schaden het vertrouwen van het maatschappelijke midden. Het probleem van de sociale democratie werd door de financiële crisis en het krachtige optreden van Wouter Bos verdoezeld. In de hectiek van de crisis werd de impact en het belang van het boek van Cuperus ietwat naar de achtergrond geschoven. Maar de problemen en het ongenoegen van een zich onbegrepen voelend maatschappelijk midden blijven zorgwekkend en vragen om duidelijke keuzes.

In zijn laatste artikel in NRC handelsblad van 12 april 2008 stelt Thijs Wóltgens: "links moet zich weer veel meer richten op het vraagstuk van de maatschappelijke verdeling".

Het voortdurende debat over de zelfverrijking aan de top, de integratie en de bedreigde identiteit leidt tot de conclusie dat de maatschappelijke balans verstoord is. Over de oorzaak hiervan lopen de meningen uiteen. De globalisten van D66 en Groen Links wijten het aan de populistische invloed van Fortuyn, Verdonk of Wilders, die van Nederland een bange, gesloten samenleving hebben gemaakt. Maar ook worden verwijten geuit dat het neoliberale globalisme met een grenzeloze Europese uitbreiding de massamigratie heeft bevorderd, dat er een blind geloof is in marktwerking en de kenniseconomie, dat de verzorgingstaat is uitgekleed en dat bij de bancaire crisis niet tijdig en goed is ingegrepen. Vooral de lagere middenklasse volgt zulke kritieken als reactie op de globalisering, die hen bedreigt en die leidt tot een maatschappelijke tweedeling. Aan de ene kant zijn er winnaars die profiteren van globalisering door handig in te spelen op markt, innovatie en verplaatsing van productie naar lage loonlanden, en aan de andere kant de verliezers die de ontwikkelingen niet kunnen bijbenen, sociaal worden gedeclasseerd, en zich in de steek gelaten voelen. Bij hen ontwikkelen zich gevoelens van wrok en cynisme tegen de politiek en de kenniselite. De roep naar Law and Order, naar sterk leiderschap en de afkeer van buitenlanders is slechts een afgeleid gevolg van deze ontwikkeling.

Het lot van de middenklasse.

Het Deutsche Institut für Wirtschafsforschung concludeert dat de grote en stabiele middenklasse die er lange tijd was dramatisch is gekrompen. Velen vallen terug naar de lagere klassen, weinigen werken zich omhoog. Zij die terugvallen ervaren de gaten in het maatschappelijk vangnet. In de middenklasse is de politieagent, verpleegkundige of leerkracht niet langer zeker van een stabiel bestaan. De toenemende groep ZZP-ers ervaart de maatschappelijke onzekerheid dagelijks. Globalisering stimuleert de maatschappelijke ongelijkheid en toenemende tweedeling in "haves"en "have-nots".