Daar gaan we weer

“Keihard oordeel Ombudsman over onbegrijpelijke overheid”

Mijn eerste reactie bij het lezen van de kop was: daar gaan we weer, de toon is gezet, de overheid heeft het allemaal weer verkeerd gedaan. Het zoveelste onderzoek, opgeklopt door de media waarin we de samenleving andermaal het recht geven om ongenuanceerd te oordelen over iedereen die ergens verantwoordelijk voor is. Wanneer je verder leest wordt het beeld duidelijker ingevuld.

“Persoonlijk contact door de overheid draagt enorm bij aan de goede verhoudingen”. Vanuit de psychologie en communicatie is dit een open deur. Zo hebben we in Oirschot drie basisregels voor handhaving gebruikt: 1. schep duidelijkheid over wat wel kan, 2. communiceer helder de grenzen en 3. maak de boodschap persoonlijk. Het resultaat was een halvering van juridische procedures.

“We mogen niet uit het oog verliezen dat de meeste mensen deugen en gehoorzaam zijn”.  Het handelen van een overheid op basis van wantrouwen is dus het paard achter de wagen spannen.      Echter, door het uitvergroten van incidenten door journalisten en politici zijn we meer geïnteresseerd in straf en controle dan in een constructieve werkwijze. We moeten de indruk wekken dat alles beheersbaar is, door veel processen te regelen. Intussen hebben we een onwerkbare jeugdzorg geschapen, leven we onder de controlebureaucratie van verzekeraars en rapporteren onze gemeenteambtenaren zich een ongeluk om zich te verantwoorden voor een wispelturige gemeenteraad. Elke organisatiekundige weet dat om een organisatie in control te krijgen er een positief perspectief moet zijn. Op basis van vertrouwen, zelfverantwoordelijkheid en aanspreken van mensen, worden uitdagingen geboden aan geïnspireerde medewerkers,

Weer een voorbeeld. Een bestemmingsplan buitengebied wordt een fluitje van een cent wanneer burgers en boeren het samen eens worden. Maar als enkele kwaadwillenden, gesteund door adviseurs die hier brood in zien alleen het eigenbelang nastreven, en als zelfs belangenverstrengeling niet geschuwd wordt, komen we al snel in een cultuur van list, bedrog en wantrouwen. Het gevolg is ellenlange procedures, met een enorme geldverspilling en met alleen maar verliezers. Wanneer de gemeente Oirschot in 2009 de kaders voor het bestemmingsplan buitengebied niet had willen oprekken dan was er allang een nieuw bestemmingsplan, was er minimaal een miljoen bespaard en hadden boeren ruimere bedrijfsmogelijkheden gehad.

“burgers raken te vaak de weg kwijt in alle regelgeving en regelzucht”.  Ga er maar eens aan staan om in een wirwar van eisen, regels en procedures enkele voorzieningen te regelen voor een alleenstaande opa die uit bed gevallen is en zijn heup gebroken heeft.

Door alle controle en het feit dat iedere burger alle gebeurtenissen van over de hele wereld over zich heen krijgt gestort, raken burgers de weg kwijt. Een actueel voorbeeld: de ouders van het Turkse jongetje Yunuz zijn in 2007 door de rechter in het gelijk gesteld. Conclusie: jeugdzorg is in gebreke gebleven. Een gemakkelijke conclusie, maar inmiddels is het 2013 en zou goed uitgezocht kunnen zijn hoe de vork nu precies in de steel zit. Om over deze situatie te oordelen is verdieping, wijsheid geduld en relativeringsvermogen nodig. Daar hebben we tegenwoordig blijkbaar de  tijd en energie niet meer voor. Wat is er gemakkelijker dan van achter een bureau of voor de buis hard en meedogenloos te oordelen en naar gelang de eigen emotionele betrokkenheid de een of de ander te beschuldigen. En daarna hollen we snel zonder om te kijken door naar de volgende hetze, rel of ramp.

De kracht van de gemeenschap

Er is wel degelijk perspectief. De meesten van ons zijn mensen van goede wil, die hun verantwoordelijkheid nemen. Door alle hectische gebeurtenissen, complexiteit, politiek afgedwongen controlebureaucratie en hijgerigheid zien we door de bomen het bos niet meer. De samenleving en wij burgers hebben feitelijk meer behoefte aan sturing, opvoeding, steun en positieve bevestiging. Ook een financiële crisis is te overwinnen door een positieve grondhouding uit te stralen. Als we toch moeten bezuinigen dan wordt de grootste bezuiniging gerealiseerd door verantwoordelijk en creatief burgerschap, een dienende en verantwoordelijke overheid en een krachtig maatschappelijke middenveld. Tegenover de dreigende frustratie van sensatie, snelle woekerwinst en genoegdoening staan gelukkig rijke activiteiten zoals onderhoud van sportvelden, parken en buurten, vrijwillige thuiszorg, wijkpreventie, ruilhulp, enzovoort, te veel om op te noemen. Met samen werken aan samenleven lossen we zoveel problemen op, maken het ook mensen met een zwaar leven dragelijk, we worden weer trots op elkaar en we denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen.  De overheid kan hier een goede functie hebben, als ze zich op de juiste momenten en plaatsen stimuleert tot samenleven, maar zich terugtrekt als mensen het uitstekend onderling kunnen regelen.

Willem Vermeulen psycholoog

Raf Daenen fractievoorzitter PvdA oirschot

Beiden auteur van boek "perspectief van maatschappij in crisis" Boomlemma 2012