Boek recensie: Perspectief op een maatschappij in crisis.

Aanbieding boek aan Socialestudies, studenten en Politiek

Samen leren, samen werken en samen leven

Dat we in een tijd van crisis leven is duidelijk. We hoeven maar het nieuws te volgen, of de krant erop na te slaan. De berichtgeving toont dat we thans van incident naar incident hollen. In veel tegenwoordige publicaties wordt deze crisis, haar aard, oorzaak en gevolgen beschreven. Ook in het boek van Daenen en Vermeulen gebeurt dit. Maar in dit boek blijft het niet bij een beschrijving van de crisis, er wordt ook uitzicht geboden op een perspectief, zoals de titel al aangeeft. Maar eerst terug naar de crisis. In de grote wereld heerst, zoals bekend een financieel economische crisis die een groot deel van de mensheid treft. De westerse wereld heeft zichzelf jarenlang verrijkt ten koste van andere werelden. Binnen de westerse wereld heeft een toplaag van bankiers, captains of industry, speculanten, mensen met een sterrenstatus en bepaalde politici zichzelf onevenredig veel toebedeeld, ten koste van anderen, van natuurlijke bronnen, van milieu en natuur, van de schaarse goede ruimte. Dat kon op den duur niet goed gaan, en nu lijken de klappen in versneld tempo te vallen. De vraag is of onze welvaartmaatschappij nog  bestaansrecht heeft, en zo nee, of er dan een alternatief is. Behalve de financieel economische crisis wordt een maatschappelijke crisis beschreven waarvan de wortels zijn terug te vinden in het derde kwart van de vorige eeuw. Te denken valt aan de toenemende ontkerkelijking, de grenzen aan de groei, de val van de muur waardoor het vijanddenken wegviel, de schaalvergroting waardoor de functie van kleine gemeenschappen is weggevallen en het individualisme is toegenomen, de emancipatie van minderheden en de multiculturele samenleving die thans tot veel onrust leidt omdat ze aanzet tot extremistische denkbeelden. Door deze crisissen neemt het cynisme en het wantrouwen in de politiek toe.

Voorts wordt geconstateerd dat ongebreidelde marktwerking en de neiging van mensen en organisaties om zoveel mogelijk materieel bezit of kapitaal te vergaren, het fundament van solidariteit kan aantasten. Ook het voortdurend wijzen naar anderen of het eisen van directe oplossingen voor individuele problemen door maatschappelijke instituties kan de bodem onder het samenleven uitslaan.

Gelukkig hebben volgens Daenen en Vermeulen crisissen niet alleen een negatieve uitstraling, ze leiden ook tot het verzetten van de bakens, ze zetten aan tot beweging, zoals in de dialectiek wordt beschreven. Uit crisis ontstaat vaak een nieuwe weg, of het zoeken naar andere oplossingen. De initiatieven daartoe vinden we meestal niet in de grote wereld, want die reageert doorgaans bijna Pavloviaans defensief: bezuinigen, snijden, belastingen heffen, of fuseren. Volgens het boek moet de oplossing worden gezocht in wat wordt genoemd “de kleine wereld”, de directe sociale omgeving. De kleine wereld gaat zich roeren en initiatieven ontplooien. Het roeren zien we bijvoorbeeld in het protest van mensen die zich aansluiten bij de occupy beweging, tegen de huidige wereldorganisatie. Daarnaast zijn er veel mensen die in hun eigen directe omgeving solidair actief en constructief bezig zijn.  In het boek wordt hieraan een hoofdstuk met interviews gewijd met personen die zich inzetten om medemensen op te vangen, hen mogelijkheden te bieden zich te ontplooien of om op kleine schaal maatschappelijke problemen op te lossen.

Uit de beschrijving van deze voorbeelden volgt volgens Danen en Vermeulen een positief perspectief. Er is nog genoeg veerkracht en daadkracht in de maatschappij om de geconstateerde problemen te lijf te gaan. Er is perspectief, als we gezamenlijk zin kunnen geven aan ons bestaan, als we daarbij imperfecties kunnen accepteren, en als we ervaren dat het samen werken en samen leren een meerwaarde geeft die niet door materieel gewin kan worden geëvenaard. Zowel op de laag van organisaties, van leidinggevenden als van professionals kan de meerwaarde worden waargemaakt door samenwerking aan te gaan, door op inhoud te sturen en door maatschappelijke opvoeding te stimuleren. Maatschappelijk pedagogische activiteiten verdienen herwaardering, omdat ze zelfgroei mogelijk maken en  mensen tot zelfverantwoordelijk leven kunnen aanzetten. Met de goede mensen op de goede posities kan ook een kentering in de grote wereld worden bewerkstelligd, en met deze positionering wordt in het boek behalve de analyse van de problemen ook uitzicht gegeven op een hoopvolle toekomst.