Penny Wise en Pound Foolish: (bijdrage aan debat over jonge mantelzorgers in de Brabantbalie 15/11/2011)
Met dank aan Annelies Bakker ervaringsdeskundige en studente Fontys Socialestudies zij schreef een visiedocument dat aan de basis lag van onderstaand verhaal
De verzorgingsstaat staat al jaren onder druk. Hans Achterhuis had het 30 jaar geleden al over “de markt van welzijn en geluk”. Daarmee doelde hij op het gegeven dat hoe meer welzijn en geluk er wordt aangeboden, hoe groter de vraag naar welzijn en geluk wordt. Het organiseren van welzijn en geluk schept haar eigen steeds maar groeiende markt. Marktwerking leidt echter ook tot paradoxen, zoals: als door de markt geluk als norm wordt gepusht, dan kun je van die eis juist heel ongelukkig worden, omdat we dingen missen die anderen wel hebben of niet aan het ideaalbeeld kunnen voldoen, waardoor we weer meer (welzijns)zorg nodig hebben, enzovoort.
De vraag is of marktwerking ons helpt om aan de nodige kostenbeheersing in de zorg te doen. Een voorbeeld is het persoonsgebonden budget dat in 1995 is ingevoerd. Het PGB werd gezien als een belangrijk instrument om de kosten van zorg te drukken. Het PGB was 10% tot 20% goedkoper dan zorg in Natura. Nu mensen steeds meer hun verantwoordelijkheid nemen en kiezen voor een PGB wordt er terug een extra appel gedaan op het directe sociale netwerk door te bezuinigen op de verstrekking van het PGB.
Mantelzorgers , zijn van onschatbare waarde voor de samenleving, vaak leveren ze langdurig, intensief onbetaalde zorg. Een belangrijk voorwaarde is dat er balans moet zijn tussen draaglast en draagkracht van de zorgverlener. Mantelzorgers lopen het grote risico overbelast te raken.
Door het wegvallen van een solide PGB valt er bij veel zorgsituaties een deel van de eigen regie en flexibiliteit weg. Mantelzorgers komen onder toenemende druk te staan. Respijtzorg, waarbij de mantelzorger vaak tijdelijk wordt ontzien is geboden. Echter, gemeenten gaan hier heel divers mee om. In de ene situatie is de gemeente in het kader van de WMO ruimhartig, in de andere situatie worden jongeren op hun 18de als volwassen mantelzorgverleners aangesproken, en trek de gemeent zich helemaal terug.
Jonge Mantelzorgers, in Brabant hebben we volgens het BD 90.000 jonge mantelzorgers, ¼ van de jongeren groeit op in een gezin met een ouder, broer, zus of grootouder die chronisch ziek, of beperkt is, of psychische problemen heeft.
De kans dat jongeren taken en verantwoordelijkheden op hun schouders nemen die niet passen bij hun leeftijd is groot.
Een verhaal
Lindsey Thomas die nu op twintigjarige leeftijd terugblikt op haar jeugd, is illustratief. Achteraf beschouwd was zij op haar vierde al mantelzorger, omdat ze een meervoudig gehandicapt zusje en broertje had en nog een pleegzusje met astma. Ze moest deze kinderen vanaf haar vierde in de gaten houden. Toen Lindsey 14 was werd haar moeder ernstig ziek. Vanaf die tijd moest zij een groot deel van het huishouden runnen en haar moeder mede verzorgen. Tijd voor vriendinnen had ze niet, en eigenlijk had ze ook te weinig tijd voor school.
Dit verhaal geeft aan dat er een groot beroep op jonge mantelzorgers wordt gedaan:
- Ze verlenen praktische en emotionele steun
- Ze maken zich, vaak verborgen zorgen over de situatie
- Ze voelen zich meer dan normaal verantwoordelijk
- Ze willen anderen en daarmee het systeem niet extra belasten
- Ze vragen weinig om hulp en weten vaak niet hoe en waar deze hulp te halen
- Ze komen minder toe aan zichzelf, aan eigen interesses en ontspanning
- Ze komen ook minder toe aan huiswerk; een kwart van de jonge mantelzorgers heeft problemen om de zorg met het huiswerk of opleiding te combineren
- Ze gedragen zich eerder zelfstandig
- Ze zijn vroeg praktisch vaardig.
Het gevaar van opgroei en opvoedproblemen, lichamelijke en emotionele klachten ligt op de loer. Uit onderzoek blijkt dat deze jongeren op latere leeftijd meer een beroep doen op (Geestelijke) gezondheidszorg. Vermoeidheid, concentratieproblemen, lichamelijke klachten, alcohol/drugs en extreem gedrag op school komt vaker dan gemiddeld voor.
Dat wil niet zeggen dat jonge mantelzorgers alleen maar problemen hebben. Mantelzorg geeft ook veel terug: waardering door de omgeving, zorgervaring en als volwassene sterker in de schoenen staan. Om de valkuilen die bij jonge mantelzorgers kunnen ontstaan te vermijden is communicatie met andere jonge mantelzorgers van belang. Door elkaar te ontmoeten of contact te hebben kunnen ze elkaar ondersteunen. In Oirschot is hiervoor een speciale website in het leven geroepen waarop informatie, contactmogelijkheden en een nieuwsbrief te vinden is. Je kijkt er pas naar als je het ziet. Huisartsen en scholen hebben hier mijns inziens een verantwoordelijkheid in.
WMO, CJG en PGB Kansen en Bedreigingen
Zowel landelijk als bij gemeenten wordt er steeds meer bezuinigd op deze vaak kleine posten. Zowel vanuit de WMO als CJG is er de mogelijkheid te signaleren en een broodnodige bijdrage te leveren aan respijtzorg, begrip, aandacht en ondersteuning van jonge mantelzorgers.
Jonge mantelzorgers, de kweekvijver van Socialestudies
Als docent Maatschappelijke ontwikkeling en als supervisor weet ik dat het in je jonge leven ervaring hebben met zorg en ondersteuning een grote motivatie kan geven om een beroep te kiezen in de zorg, het maatschappelijk of welzijnswerk. Bij Fontys socialestudies besteden we extra aandacht aan het benutten van de kracht en kwaliteiten van ervarings deskundigen. Tijdens een module Agogie moeten studenten een persoonlijke veranderingssituatie inbrengen. Opvallend hierbij was het grote aantal mantelzorg ervaringen.
Belangrijke voorwaarde om geen slachtoffer te worden van deze “keuze” is dat jongeren er zich bewust van worden dat zorgen voor een ander geen noodlot maar een keuze moet/kan zijn. Daarbij is het belangrijk dat je weet hebt van de eigen grenzen en hoe je voor je zelf kunt of moet zorgen.
Tot slot
Op de vraag van de voorzitter, wat is jullie advies aan premier Rutten? Mijn advies aan premier Rutten zou zijn, ben als het gaat om maatschappelijke zorg en jonge mantelzorgers in het bijzonder “Penny foolish en Pound Wise”. Kortom , ik wil een pleidooi houden voor de juiste keuzes bij landelijke en lokale bezuinigingen, zeker gezien de oprukkende decentralisatie. Onze zorgende jongeren zijn wel wat extra investeringen waard. Volgens mij zijn zij de sociale bodem van onze toekomstige samenleving. Zij hebben minimaal recht op een luisterend oor, op soms wat extra mogelijkheden en op balans in hun jonge bestaan.
Raf Daenen, docent MO Fontys Socialestudies
Kijk ook eens naar: www. Briz.nl
